Instalacje elektryczne, Poradniki budowy domu, ebook, pdf

Home Fowles, Fitzgerald, r04 06 (9) R 22MP (3) 45 (3)

Linki

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Instalacje elektryczne
G³ównym zadaniem instalacji elektrycznej jest doprowadzanie energii elektrycznej z sieci elektroenergetycznej
do ró¿nego rodzaju odbiorników: Ÿróde³ œwiat³a, urz¹dzeñ gospodarstwa domowego, grzejników itp.
Instalacja elektryczna w domu jednorodzinnym powinna zapewniaæ spe³nienie nastêpuj¹cych warunków:
– ci¹g³a dostawa energii elektrycznej o odpowiednich parametrach; oznacza to sta³y dop³yw pr¹du do punk-
tów poboru, a w przypadku uszkodzenia wy³¹czenie tylko jednego, uszkodzonego obwodu,
– mo¿liwoœæ od³¹czenia od sieci,
– bezpieczeñstwo u¿ytkowania– zapewnienie ochrony przed pora¿eniem, przepiêciami, powstaniem po¿aru,
– wygoda u¿ytkowania– odpowiednia liczba i w³aœciwe usytuowanie (lokalizacja, wysokoœæ nad pod³og¹)
punktów œwietlnych, gniazd wtykowych, wy³¹czników; o instalacji wygodnej w u¿yciu mo¿na mówiæ, je¿eli nie
ma potrzeby stosowania przed³u¿aczy i rozga³êziaczy,
– zapewnienie mo¿liwoœci rozbudowy– przez pozostawienie odpowiedniej rezerwy w tablicach rozdzielczych
(miejsce we wnêkach, bezpieczniki) oraz rezerwowych puszek.
Kable, przewody, mocowania
Od 01.01.2004 r
będą w Polsce obo−
wiązywać nowe war−
tości napięć, t.j. 230V
w obwodach jednofa−
zowych i 230/400V
w trójfazowych.
Energia elektryczna jest z systemu energetycznego rozprowadzana do stacji transformatorowo– rozdziel-
czych, a stamt¹d– do odbiorców za poœrednictwem linii napowietrznych lub podziemnych (kablowych). Linie
te s¹ trójfazowe, na napiêcie przemienne 380/ 220 V.
Ca³kowita instalacja elektryczna domu jednorodzinnego sk³ada siê z czêœci zewnêtrznej oraz wewnêtrznej.
Czêœæ zewnêtrzna instalacji sk³ada siê ze
z³¹cza
(jest to po³¹czenie wewnêtrznej instalacji odbiorczej z sieci¹
elektryczn¹) oraz
przy³¹cza
czyli przewodów (o d³ugoœci do 50 m) ³¹cz¹cych z³¹cze z sieci¹. Z³¹cze powinno
znajdowaæ siê w miejscu ogólnie dostêpnym (na zewn¹trz posesji, je¿eli jest ona ogrodzona lub na zewn¹trz
budynku na posesji nieogrodzonej).
Przy³¹cze
mo¿e byæ napowietrzne lub podziemne kablowe, jednofazowe lub trójfazowe. Rozró¿nia siê dwa
typy przy³¹czy napowietrznych: a) stojakowe, w którym przewody s¹ doprowadzone do stojaka zamocowa-
nego na dachu, b) doœcienne, w którym przewody s¹ doprowadzone do izolatorów zamocowanych w œcianie.
Przystępując do bu−
dowy domu należy
wystąpić do
Rejono−
wego Zakładu
Energetycznego
z„
Wnioskiem
o określenie warun−
ków przyłączenia in−
stalacji elektrycznej
do sieci elektroener−
getycznej
”.
U¿ytkownik domu, który chce, ¿eby jego instalacja elektryczna zosta³a pod³¹czona do sieci, musi zwró-
ciæ siê do zak³adu energetycznego z wnioskiem o okreœlenie technicznych warunków przy³¹czenia. We
wniosku podaje siê nastêpuj¹ce dane: moc ca³kowit¹ wszystkich urz¹dzeñ elektrycznych zainstalowa-
nych w budynku (z rozbiciem na odbiorniki oœwietleniowe, grzewcze oraz si³owe), moc maksymaln¹
(maksymalny pobór mocy), moc urz¹dzeñ elektrycznych przeznaczonych do pracy wy³¹cznie w czasie
obowi¹zywania obni¿onej taryfy op³at i wymagaj¹cych 2– taryfowego licznika, liczbê silników. Nale¿y te¿
do³¹czyæ plan sytuacyjny terenu z naniesion¹ istniej¹c¹ sieci¹ elektryczn¹. Warunki techniczne przy³¹-
czenia zawieraj¹: wielkoœæ przydzielonej mocy, miejsce przy³¹czenia, sposób przy³¹czenia, rodzaj przy-
³¹cza (napowietrzne lub kablowe, jedno lub trójfazowe), system ochrony przed pora¿eniem, natê¿enie
pr¹du bezpieczników przedlicznikowych, typ uk³adu pomiarowego.
Projekt instalacji wewnêtrznej
wykonuje siê na podstawie technicznych warunków przy³¹czenia instalacji
elektrycznej okreœlonych przez zak³ad energetyczny. Projekt instalacji wewnêtrznej stanowi integraln¹ czêœæ
dokumentacji technicznej i musi byæ wykonany przez uprawnionego projektanta instalacji elektrycznych.
Wybudowanie przy³¹cza oraz instalacji wewnêtrznej
nale¿y powierzyæ elektrykowi z uprawnieniami.
Wybudowane odcinki sieci oraz przy³¹cza przechodz¹ pod zarz¹d zak³adu energetycznego bez wzglêdu
na to, na czyj koszt zosta³y wybudowane. Oznacza to, ¿e zak³ad energetyczny mo¿e do wybudowanych
odcinków sieci przy³¹czaæ nastêpnych odbiorców (warunki przy³¹czenia, miêdzy innymi finansowe, s¹
dok³adnie okreœlone). W³asnoœci¹ zak³adu energetycznego s¹ te¿ licznik i bezpiecznik g³ówny.
Na im więcej obwo−
dów jest podzielona
instalacja tym jest
droższa, ale za to wy−
godniejsza w eksploa−
tacji. Uszkodzenie
jednego obwodu nie
powoduje wyłączenia
innych urządzeń.
Instalacja elektryczna w mieszkaniu powinna byæ podzielona na obwody: oœwietlenia górnego (sufitowego),
gniazd wtykowych ogólnego przeznaczenia, gniazda wtykowego do pralki, gniazd wtykowych do urz¹dzeñ od-
biorczych w kuchni oraz do odbiorników zainstalowanych na sta³e (na przyk³ad hydroforu). Ka¿dy obwód po-
winien byæ wyposa¿ony w oddzielny wy³¹cznik. Liczba obwodów w budynku jest zale¿na od jego wielkoœci,
liczby zainstalowanych urz¹dzeñ elektrycznych oraz indywidualnych potrzeb mieszkañców.
Do jednego obwodu gniazdowego (czyli jednego bezpiecznika) nie nale¿y pod³¹czaæ wiêcej ni¿ dziesiêæ gniazd
wtykowych. Nie wolno tak¿e do jednego obwodu pod³¹czaæ kilku urz¹dzeñ elektrycznych o du¿ej mocy.
W zale¿noœci od sposobu prowadzenia przewodów rozró¿nia siê trzy typy instalacji:
wtynkow¹ (najczêœciej stosowana),
podtynkow¹,
naœcienn¹.
398
INFORMATOR RYNKOWY BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO 2003
INSTALACJE
Poradnik Buduj¹cego Dom
Klasyfikacje, definicje, parametry
W domu jednorodzin−
nym najczęściej wy−
konuje się instalację
wtynkową nie wyma−
gającą kucia ścian.
Instalacja wtynkowa
Przewody prowadzone s¹ na powierzchni œciany, bezpoœrednio pod tynkiem (gruboœæ warstwy tynku musi
wynosiæ przynajmniej 5 mm). Uk³ada siê je na nieotynkowanej œcianie lub stropie i mocuje do pod³o¿a: gwoŸ-
dziami, klamerkami, drutem, zarzuca zapraw¹ murarsk¹, ewentualnie przykleja. Do instalacji wtynkowych po-
winien byæ stosowany odpowiedni osprzêt: p³askie gniazda wtynkowe, ³¹czniki oraz puszki rozga³êŸne. Na
puszki podtynkowe wykuwa siê ma³e wnêki w œcianie. Przewody, które nie bêd¹ ³¹czone w puszce, prowadzi
siê obok niej. Przewody wprowadzone do puszek powinny mieæ pozostawiony zapas d³ugoœci (pêtlê). Po
otynkowaniu i wyschniêciu tynku sprawdza siê instalacjê (izolacja, mocowanie i po³¹czenia przewodów).
Osprzêt i oprawy oœwietleniowe instaluje siê po pomalowaniu pomieszczeñ. Je¿eli stosuje siê przewody wtyn-
kowe w pomieszczeniach nieotynkowanych (piwnica, gara¿), zaleca siê po u³o¿eniu obrzuciæ je zapraw¹ mu-
rarsk¹.
W instalacjach wtynkowych powinno siê stosowaæ specjalnie do tego przeznaczone przewody np. DYt (prze-
wód p³aski izolowany w pow³oce z polwinitu, na napiêcie do 250 V). Instalacja wtynkowa jest tañsza od pod-
tynkowej, ale wszelkie zmiany lub uszkodzenia przewodów wymagaj¹ kucia tynku.
Instalacja podtynkowa
Przewody elektryczne przebiegaj¹ w bruzdach wykutych w œcianie. Po wykuciu bruzd umieszcza siê w nich
specjalne rurki przeznaczone na przewody. G³êbokoœæ bruzdy musi byæ taka, aby rurka w ca³oœci by³a ukryta
w œcianie. Po otynkowaniu i wyschniêciu tynku wci¹ga siê przewody elektryczne do rurek. Osprzêt i oprawy
oœwietleniowe instaluje siê po pomalowaniu pomieszczeñ.
Zalet¹ instalacji podtynkowej jest mo¿liwoœæ wymiany przewodów bez koniecznoœci kucia tynku. Wykuwanie
bruzd jest jednak dosyæ kosztowne, a w cienkich œciankach dzia³owych mo¿e prowadziæ do ich os³abienia.
Poza tym prawid³owo dobrane i starannie u³o¿one przewody najczêœciej uszkadzaj¹ siê na zaciskach i w pusz-
kach, a nie wewn¹trz rurek, rzadko wiêc zachodzi koniecznoœæ wymiany przewodów w œcianie. Wykonanie
instalacji podtynkowej jest szczególnie celowe w budynkach wykonanych w technologii tradycyjnej, ze œcia-
nami z ceg³y, gdzie kucie bruzd nie przedstawia trudnoœci. Obecnie spotyka siê pogl¹d, ¿e bardziej korzystne
jest wykonanie instalacji wtynkowej w po³¹czeniu z osprzêtem podtynkowym.
Instalacja natynkowa (naścienna)
Izolowane przewody biegn¹ na wierzchu œciany, na powierzchni tynku. Instalacjê tego typu stosuje siê przede
wszystkim w pomieszczeniach wilgotnych, takich jak: piwnica, gara¿, pralnia, hydrofornia, ewentualnie na ze-
wn¹trz budynku. Przewody przymocowuje siê do pod³o¿a przy u¿yciu metalowych opasek i gwoŸdzi lub przy
pomocy specjalnych uchwytów. Ko³ki lub uchwyty osadza siê w œcianach po otynkowaniu pomieszczeñ i wy-
schniêciu tynków. Przewody i osprzêt instaluje siê przed pomalowaniem pomieszczeñ. Instalacjê natynkow¹
mo¿na prowadziæ te¿ w listwach pod³ogowych.
Przewody najczęściej
stosowane w instalacji
domowej to DYt, DYp
oraz YDY
Przewody
Ka¿dy przewód elektryczny sk³ada siê z elementu przewodz¹cego pr¹d (przewodnika), izolacji (os³ony). Prze-
wodnikiem jest miedŸ (dawniej stosowano równie¿ aluminium). Izolacjê wykonuje siê z polwinitu (polichlor-
ku winylu) lub gumy. Przewody maj¹ znormalizowane przekroje. Najczêœciej spotykane przekroje ¿y³ (w mm
2
)
to: 0.5, 0.75, 1, 1.5, 2.5, 4, 6, 10 16, 25, 35, 50, 70, 95, 120.
Przewody s¹ oznaczone symbolami i liczbami, które wskazuj¹ na ich konstrukcjê i zastosowanie. Symbole
oznaczaj¹ kolejno:
Materia³ przewodu: A– aluminium, F – stal miêkka, FL – linka ¿elazna, brak litery– miedŸ.
Konstrukcja: D – drut, L – linka, L..g – linka giêtka.
Materia³ izolacji: Y – izolacja polwinitowa, G – izolacja z gumy,
Materia³ pow³oki (przed liter¹ oznaczaj¹c¹ materia³): Y– pow³oka z polwinitu
Cechy charakterystyczne, np.: a – izolacja odporna na wp³ywy atmosferyczne i podwy¿szon¹ temperaturê, d
– izolacja wzmocniona (grubsza warstwa polwinitu), o – przewód okr¹g³y, p – przewód p³aski, u – przewód
uzbrojony, K –przewód kabelkowy lub kabel.
Przeznaczenie, np.: ak – akumulatorowy, t – wtynkowy, w – wysokiego napiêcia, S – sznur, M– przewód
mieszkaniowy, W– przewód warsztatowy, P– przewód przemys³owy,
YDYp 250V 2 x 2,5 – drut miedziany, dwie ¿y³y, w izolacji z polwinitu i os³onie z polwinitu, p³aski, o prze-
kroju ka¿dej ¿y³y 2.5 mm
2
.
W pomieszczeniach mieszkalnych stosuje siê przewody miedziane dwu¿y³owe lub trój¿y³owe w izolacji z po-
lwinitu, o przekroju 1 i 1.5 mm
2
. Dobór powierzchni przekroju zale¿y miêdzy innymi od przewidywanego po-
boru mocy. W rurkach podtynkowych stosuje siê jedno¿y³owe przewody miedziane w izolacji poliwinylowej
DY. W nowych instalacjach wtynkowych stosuje siê przewody wtynkowe dwu– lub trój¿y³owe, z ¿y³ami mie-
dzianymi, w izolacji poliwinylowej, oznaczone DYt. Natomiast przy remoncie instalacji wtynkowej czêsto wy-
godniejsze jest stosowanie przewodów p³askich, oznaczonych DYp. Przed u³o¿eniem przewodów nale¿y
sprawdziæ zgodnoœæ przekrojów z dokumentacj¹.
INFORMATOR RYNKOWY BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO 2003
INSTALACJE
399
Osprzęt
Osprzęt
puszki
gniazda wtykowe
³¹czniki
instalacyjne
wy³¹czniki
klawiszowe
œciemniacze
wy³¹czniki
czasowe
wy³¹czniki
zmierzchowe
³¹czniki
krzy¿owe
W sk³ad tak zwanego osprzêtu wchodz¹: puszki, ³¹czniki, gniazda wtykowe i przyciski.
Puszki
instaluje siê w miejscach po³¹czeñ i rozga³êzieñ przewodów oraz przy gniazdkach i wy³¹cznikach.
Mog¹ byæ: wtynkowe, podtynkowe lub natynkowe, wykonane z tworzyw sztucznych lub blachy. Bez wzglêdu
na rodzaj instalacji zaleca siê stosowanie puszek podtynkowych. W pomieszczeniach wilgotnych nale¿y sto-
sowaæ puszki szczelne. Puszki dziel¹ siê na rozga³êŸne (o œrednicy 70 mm) i koñcowe (o œrednicy 50 mm).
G³êbokoœæ puszek wynosi 40 mm.
Gniazda wtykowe
jednofazowe montuje siê w instalacjach elektrycznych o napiêciu 220 V, trójfazowe– 380 V.
S¹ produkowane z materia³ów nie przewodz¹cych pr¹du elektrycznego: termoplastu, duroplastu. Zale¿nie od
sposobu prowadzenia instalacji mog¹ byæ natynkowe lub podtynkowe. S¹ dostêpne w wersji z bolcem uzie-
miaj¹cym lub bez, pojedyncze lub podwójne, z wy³¹cznikiem ró¿nicowo– pr¹dowym, z ochron¹ przeciwprze-
piêciow¹, bryzgoszczelne (z pokrywami)– do monta¿u w ³azienkach.
£¹czniki instalacyjne
(wy³¹czniki i prze³¹czniki) s³u¿¹ do otwierania, zamykania i prze³¹czania poszczegól-
nych obwodów elektrycznych, czyli w³¹czania i wy³¹czania domowych urz¹dzeñ elektrycznych (oœwietlenie,
wentylatory, dzwonki itp.). W mieszkaniach stosuje siê powszechnie instalowane na œcianach
wy³¹czniki kla-
wiszowe
. S¹ przystosowane do pr¹du o natê¿eniu 10 lub 16 A.
Wy³¹czniki jednobiegunowe
s³u¿¹ do obs³u-
gi pomieszczeñ z jednym obwodem œwietlnym, w których po naciœniêciu klawisza wszystkie ¿arówki w³¹cza-
j¹ siê jednoczeœnie. Wy³¹czniki jednobiegunowe œwiecznikowe (wyposa¿one w dwa klawisze) umo¿liwiaj¹ ob-
s³ugê dwóch obwodów œwietlnych z jednego miejsca (np. niezale¿ne w³¹czanie grup ¿arówek w ¿yrandolu lub
¿yrandola i kinkietu).
Œciemniacze
s¹ to urz¹dzenia s³u¿¹ce do regulacji natê¿enia oœwietlenia i dostosowania
jego poziomu do potrzeb. Mo¿na kupiæ œciemniacze przeznaczone do lamp ¿arowych (zwyk³ych i halogeno-
wych) lub fluorescencyjnych. Ich maksymalne obci¹¿enie przy zasilaniu pr¹dem zmiennym o napiêciu 220 V
i czêstotliwoœci 50 Hz wynosi najczêœciej 400 W, co oznacza, ¿e suma mocy pod³¹czonych do œciemniacza
¿arówek nie mo¿e byæ wiêksza. Mog¹ byæ sterowane przyciskiem, pokrêt³em, pilotem, dotykiem, niektóre
maj¹ funkcjê pamiêci.
Wy³¹czniki czasowe
w³¹czaj¹ i wy³¹czaj¹ oœwietlenie samoczynnie po up³ywie okre-
œlonego czasu. Przyk³adowo wy³¹czniki schodowe w³¹czaj¹ oœwietlenie schodów z ustalonym opóŸnieniem.
Dostêpne s¹ te¿ w³¹czniki w³¹czaj¹ce wentylatory w ³azienkach z opóŸnieniem w stosunku do momentu za-
palenia œwiat³a.
£¹czniki krzy¿owe
umo¿liwiaj¹ w³¹czanie i wy³¹czanie obwodu z kilku miejsc; instaluje siê je
np. na klatkach schodowych przy drzwiach do mieszkañ.
Wy³¹czniki zmierzchowe
s³u¿¹ do w³¹czania i wy-
³¹czania oœwietlenia na otwartej przestrzeni (placach budów, ulicach, wystawach) w przypadku, gdy natê¿e-
nie œwiat³a padaj¹cego na pó³przewodnik z materia³em œwiat³oczu³ym osi¹gnie okreœlon¹ wartoœæ. S¹ umiesz-
czone w hermetycznej obudowie i przystosowane do pracy przy zmiennych warunkach atmosferycznych.
£¹czniki instalacyjne musz¹ byæ przystosowane do typu instalacji (wtynkowa, podtynkowa, naœcienna); w
przypadku stosowania ³¹czników do instalacji podtynkowej przy istniej¹cej instalacji naœciennej mo¿na ewen-
tualnie dokupiæ obudowy natynkowe i ramki. Wy³¹czniki (klawisze i ramki) s¹ produkowane w wielu kszta³tach
i kolorach (np. stylizowanych na antyk), zwykle dostêpne s¹ te¿ w wersji z podœwietleniem, które u³atwia ich
lokalizacjê na œcianie, czasami maj¹ wbudowany zegar elektroniczny.
Pomiary
Instalacja elektryczna odbiorcza w budynku jednorodzinnym (lub samodzielnym lokalu) musi byæ wyposa¿o-
na w urz¹dzenia do pomiaru zu¿ycia energii elektrycznej, usytuowane w miejscu ³atwo dostêpnym i zabez-
pieczone przed uszkodzeniem i ingerencj¹ osób niepowo³anych.
Uk³ad pomiarowy sk³ada siê z licznika, jedno– lub dwutaryfowego. Licznik jednotaryfowy instaluje siê w przy-
padku pobierania przez ca³¹ dobê energii elektrycznej w tej samej cenie. Licznik dwutaryfowy instaluje siê w
przypadku pobierania w porze nocnej tañszej energii (np. do ³adowania pieca akumulacyjnego) Rodzaj uk³a-
du pomiarowego jest okreœlony w technicznych warunkach przy³¹czenia. Bezpoœrednio za licznikiem znajdu-
j¹ siê bezpieczniki. Od tablicy rozdzielczej odchodz¹ wszystkie przewody elektryczne zasilaj¹ce budynek w
pr¹d.
Ochrona przeciwporażeniowa
Podstawowym zabez−
pieczeniem przeciw−
porażeniowym jest
wyłącznik różnico−
wo–prądowy.
Pora¿enie pr¹dem nastêpuje przy zetkniêciu siê cia³a cz³owieka z go³ymi przewodami lub obudowami odbior-
ników, w których wskutek uszkodzenia izolacji wyst¹pi³o napiêcie wzglêdem ziemi. Przez cia³o cz³owieka prze-
p³ywa wtedy pr¹d.
Aby zmniejszyæ niebezpieczeñstwo pora¿enia, stosuje siê dodatkow¹ ochronê przeciwpora¿eniow¹. Wyma-
gaj¹ jej przede wszystkim urz¹dzenia elektryczne w obudowie metalowej (lodówki, pralki, zmywarki). W do-
mach mieszkalnych stosuje siê najczêœciej nastêpuj¹ce rodzaje ochrony przeciwpora¿eniowej: a) zerowanie,
b) uziemienie, c) wy³¹czniki ochronne. Wybór miêdzy sposobem (a) i (b) jest okreœlony w technicznych wa-
runkach przy³¹czenia (sieæ zewnêtrzna musi byæ odpowiednio przystosowana). W przypadku (a) metalowa
400
INFORMATOR RYNKOWY BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO 2003
INSTALACJE
Poradnik Buduj¹cego Dom
Klasyfikacje, definicje, parametry
obudowa odbiornika jest po³¹czona z przewodem zerowym instalacji elektrycznej, w przypadku (b)– jest po-
³¹czona z tak zwanym uziomem za poœrednictwem metalowego przewodu uziemiaj¹cego. Na zewn¹trz oba
rodzaje ochrony s¹ realizowane przez pod³¹czenie odbiornika do gniazda wtykowego z bolcem ochronnym
(który jest po³¹czony z przewodem zerowym lub uziomem). Niezale¿nie od ochrony wymienionej w (a) i (b)
stosuje siê wy³¹czniki ochronne, tak zwane ró¿nicowo– pr¹dowe. Mo¿na je stosowaæ dla ca³ej instalacji lub
dla poszczególnych obwodów.
Ochrona zwarciowa i przepięciowa
Bezpieczniki
Bezpieczniki
chroni¹ poszczególne obwody instalacji elektrycznej przed przep³ywem pr¹du o zbyt du¿ym na-
tê¿eniu. W przypadku uszkodzenia odbiornika energii elektrycznej zainstalowanego w danym w obwodzie bez-
piecznik odcina dop³yw pr¹du. Stosowane dawniej powszechnie bezpieczniki topikowe (w których dop³yw
pr¹du by³ przerywany przez stopienie elementu) wychodz¹ z u¿ycia. Obecnie instaluje siê bezpieczniki auto-
matyczne, które po naprawieniu uszkodzonego odbiornika energii w³¹cza siê na powrót. Bezpieczniki chroni¹
te¿ obwód przed przeci¹¿eniem, wy³¹czaj¹c go w przypadku, gdy przez d³u¿szy czas pobierany jest pr¹d o
wartoœci natê¿enia zbli¿onej do granicznej, dlatego nazywane s¹ równie¿
wy³¹cznikami nadmiarowopr¹do-
wymi
. Niektóre (A) w takim przypadku od³¹czaj¹ pr¹d natychmiast, inne (B, C)– dopiero po chwili (tzn. tole-
ruj¹ krótkotrwa³e przeci¹¿enie). Stosuje siê je np. w obwodach zasilaj¹cych silniki pomp, dla których natê¿e-
nie pr¹du przy rozruchu jest kilkakrotnie wiêksze od pobieranego w trakcie pracy.
Przepiêcie
jest to ka¿dy wzrost napiêcia powy¿ej maksymalnego napiêcia dopuszczalnego podczas pracy da-
nego urz¹dzenia. Przepiêcia mog¹ byæ wewnêtrzne (zwi¹zane z prac¹ sieci) i zewnêtrzne (wy³adowania at-
mosferyczne).
W celu ochrony drogich urz¹dzeñ elektrycznych i elektronicznych, które czêsto s¹ wra¿liwe na zak³ócenia w
sieci, najkorzystniejsze jest stosowanie wielostopniowego systemu ochrony przeciprzepiêciowej. Pierwszy
stopieñ ochrony stanowi¹ urz¹dzenia ochronne zainstalowane w miejscu wprowadzenia instalacji do budyn-
ku (ochronniki i odgromniki). Koñcowy stopieñ stanowi¹ ochronniki montowane w puszkach lub w gniazdach
oraz tak zwane listwy zasilaj¹ce zabezpieczaj¹ce przed przepiêciami w sieci elektrycznej. Bezpoœredni¹ ochro-
nê przeciwprzepiêciow¹ sprzêtu elektrycznego i elektronicznego (telewizory, telefony, komputery) zapewnia-
j¹ ochronniki przeciwprzepiêciowe ograniczaj¹ce przepiêcia pochodz¹ce zarówno z sieci zasilaj¹cej, jak te¿ z
anteny. Instaluje siê je bezpoœrednio przed chronionymi urz¹dzeniami. S¹ to tzw. iskierniki i warystory, tj ele-
menty silnie przewodz¹ce pr¹d przy wzroœcie napiêcia powy¿ej pewnej wartoœci progowej. Zadzia³anie ogra-
nicznika napiêcia powoduje, ¿e w chwili wyst¹pienia przepiêcia przez ogranicznik p³ynie pr¹d powoduj¹c za-
dzia³anie wy³¹cznika nadmiarowopr¹dowego i od³¹czenie obwodu z chronionym urz¹dzeniem.
Wyłączniki nadmiaro−
woprądowe
Ochronniki
Odgromniki
Iskierniki
Warystory
Oświetlenie
Żarówki
zwykłe
Źródła światła
Rozró¿niamy nastêpuj¹ce Ÿród³a œwiat³a:
lampy ¿arowe,
lampy fluorescencyjne,
lampy rtêciowe,
lampy sodowe.
Parametry charakteryzuj¹ce Ÿród³a œwiat³a to moc (mierzona w watach– W) i napiêcie zasilania (mierzone w
voltach– V). Typ ¿arówki i jej moc musz¹ byæ dostosowane do oprawy oœwietleniowej (zamontowanie ¿arówki
o zbyt du¿ej mocy mo¿e doprowadziæ do stopienia oprawy).
W
lampach ¿arowych
œwiat³o powstaje wskutek podgrzania do wysokiej temperatury drutu wolframowego
umieszczonego wewn¹trz szklanej ¿arówki wype³nionej pró¿ni¹ lub gazem obojêtnym (azotem, argonem,
kryptonem, ksenonem). Cech¹ charakterystyczn¹ lamp ¿arowych jest wra¿liwoœæ na zmiany napiêcia (przy
wzroœcie napiêcia pr¹du zwiêksza siê natê¿enie strumienia œwietlnego i jednoczeœnie maleje trwa³oœæ). Prze-
ciêtna trwa³oœæ ¿arówki tradycyjnej wynosi 1000 godzin. Typowe ¿arówki stosowane w mieszkaniach maj¹
moc 25, 40, 60, 75 i 100 W. ¯arówki tradycyjne przeznaczone s¹ g³ównie do zasilania pr¹dem o napiêciu 220
V. Produkuje siê te¿ ¿arówki do zasilania tzw. napiêciem bezpiecznym do 24 V. ¯arówki maj¹ ró¿ne kszta³ty
i barwy: przezroczyste, matowe, kolorowe. ¯arówki przezroczyste przeznaczone s¹ przede wszystkim do
opraw zamkniêtych, w których Ÿród³o œwiat³a jest niewidoczne. ¯arówki matowe mog¹ byæ instalowane tak¿e
w oprawach z widocznym Ÿród³em œwiat³a (¿yrandole, kinkiety). ¯arówki kolorowe maj¹ przede wszystkim za-
stosowanie ozdobne. Oprócz typowych ¿arówek o tradycyjnych wymiarach i kszta³cie bañki na rynku do-
stêpne s¹ tak¿e inne ich rodzaje.
¯arówki ma³ogabarytow
e mog¹ byæ œwiecowe lub kuliste, przezroczyste,
matowe lub kolorowe; nadaj¹ siê przede wszystkim do oœwietlenia dekoracyjnego.
¯arówki liniow
e maj¹ wy-
gl¹d podobny do œwietlówek; dziêki du¿ej powierzchni œwiecenia nadaj¹ siê do instalowania w nieos³oniêtych
oprawach. Instaluje siê je przede wszystkim w ³azienkach i jako oœwietlenie szafek œciennych. Zakoñczone s¹
tzw. trzonkami bagnetowymi.
¯arówki z du¿¹ bañk¹
(przezroczyste, bia³e lub krystaliczne) maj¹ zastosowa-
Żarówki
małogabarytowe
Żarówki
liniowe
INFORMATOR RYNKOWY BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO 2003
INSTALACJE
401
Żarówki
kryptonowe
nie ozdobne.
¯arówki kryptonowe
maj¹ niewielkie bañki wype³nione kryptonem– kuliste, œwiecowe lub grzyb-
kowe. Daj¹ miêkkie œwiat³o.
¯arówki ze zwierciadlan¹ kopu³¹ bañki
maj¹ górn¹ czêœæ pokryt¹ z³ot¹ lub srebr-
n¹ pow³ok¹ odbijaj¹c¹ promienie œwietlne w kierunku trzonka; s¹ przeznaczone do opraw oœwietleniowych
z odb³yœnikiem (warstw¹ odbijaj¹c¹ œwiat³o). W
¿arówkach z odb³yœnikiem
zwierciadlan¹ pow³ok¹ jest po-
kryta szyjka bañki, dziêki czemu ¿arówki te daj¹ intensywny strumieñ œwiat³a kierunkowego; nadaj¹ siê do sto-
sowania w miejscach, gdzie potrzebne jest silne oœwietlenie punktowe, na przyk³ad nad sto³em lub blatem ro-
boczym.
Zale¿nie od typu ¿arówki produkowane s¹ w wersji z
du¿ym
i
ma³ym gwintem
.
¯arówki halogenowe
(wype³nione jodem, bromem lub fluorem) maj¹ wiêksz¹ trwa³oœæ ni¿ ¿arówki tradycyj-
ne. Emituj¹ ostre i intensywne œwiat³o, ale bardzo silnie siê nagrzewaj¹, dlatego musz¹ byæ instalowane w
specjalnych oprawach chroni¹cych u¿ytkowników przed poparzeniem. Widmo promieniowania emitowanego
przez te ¿arówki zawiera niewielk¹ iloœæ promieniowania ultrafioletowego, które jest szkodliwe dla zdrowia,
dlatego ich bañki s¹ czasami wykonywane ze szk³a kwarcowego, które nie przepuszcza promieni UV. Najczê-
œciej s¹ zasilane pr¹dem o napiêciu 12 lub 24 V i wymagaj¹ stosowania transformatorów redukuj¹cych na-
piêcie z sieci. Spotyka siê te¿ ¿arówki halogenowe zasilane pr¹dem o napiêciu 220V. ¯arówki halogenowe, po-
dobnie jak zwyk³e, mog¹ byæ przezroczyste, matowe, œwiecowe, kuliste, liniowe, z ró¿nego rodzaju odb³yœni-
kami (zwierciadlanymi, aluminiowymi, typu „zimne lustro“ itp.).
Lampy fluorescencyjne
(œwietlówki) s¹ wype³nione gazem (parami rtêci lub argonu) o bardzo niskim ciœnie-
niu. Napiêcie przy³o¿one do umieszczonych w œrodku elektrod powoduje wy³adowanie w gazie, w wyniku
czego powstaje promieniowanie nadfioletowe (niewidzialne), które padaj¹c na œcianki lampy pokryte lumino-
forem zamienia siê na promieniowanie widzialne. Barwa emitowanego œwiat³a zale¿y od luminoforu. Œwie-
tlówka musi byæ wyposa¿ona w uk³ad z zap³onnikiem, wbudowany w konstrukcje œwietlówki lub umieszczo-
ny w odpowiedniej oprawie, który zapewnia napiêcie konieczne do zainicjowania wy³adowañ w lampie. W ty-
powych rozwi¹zaniach zap³on lampy fluorescencyjnej trwa kilka sekund.
Œwietlówki liniowe
maj¹ formê rur
zakoñczonych z obu stron trzonkami.
Œwietlówki kompaktowe
s¹ dostosowane do opraw z ma³ym lub du¿ym
gwintem (E27 lub E14), dziêki czemu mog¹ byæ stosowane zamiennie ze zwyk³ymi ¿arówkami. Maj¹ ró¿ne
kszta³ty: kilku równoleg³ych rurek (prostych lub wygiêtych), kuliste, zbli¿one do zwyk³ych ¿arówek. Œwietlów-
ki zu¿ywaj¹ ma³o pr¹du (np. œwietlówka o mocy 9 W daje œwiat³o o natê¿eniu zbli¿onym do zwyk³ej ¿arówki o
mocy 40 W– w katalogach producentów mo¿na znaleŸæ odpowiednie zestawienia), ale ich wad¹ jest pulso-
wanie œwiat³a. Wady tej s¹ pozbawione nowoczesne œwietlówki z zap³onem elektronicznym. Œwietlówki na-
daj¹ siê szczególnie dobrze do stosowania w miejscach, gdzie potrzebne jest oœwietlenie ci¹g³e.
W
lampach rtêciowych
œwiat³o powstaje w wyniku wy³adowañ miêdzy elektrodami w rurze ze szk³a kwarco-
wego wype³nionej parami rtêci i argonu pod wysokim ciœnieniem. Œwiat³o wytwarzane przez lampy rtêciowe
zawiera domieszkê promieni ultrafioletowych. Po wy³¹czeniu zasilania wysokie ciœnienie panuj¹ce wewn¹trz
lampy uniemo¿liwia zapocz¹tkowanie wy³adowañ i ponowny zap³on mo¿e nast¹piæ dopiero po ostygniêciu.
Lampy rtêciowe charakteryzuj¹ siê wysok¹ trwa³oœci¹ 10000– 20000 godzin. Przyk³adem lampy rtêciowej
jest lampa kwarcowa.
W
lampach sodowych
Ÿród³em œwiat³a s¹ wy³adowania elektryczne w parach sodu i rtêci, powstaj¹ce w wy-
niku wysokiego napiêcia w gazie pomocniczym (argonie lub neonie). Pod wp³ywem wysokiej temperatury sód
zaczyna parowaæ i œwiat³o staje siê coraz bardziej intensywne. Zale¿nie od wartoœci ciœnienia par sodu lampy
sodowe dzielimy na niskoprê¿ne i wysokoprê¿ne. Do zasilania lamp niskoprê¿nych stosuje siê najczêœciej
transformator, który pozwala na uzyskanie wysokiego napiêcia niezbêdnego do zap³onu lampy oraz ograni-
czenia napiêcia w czasie pracy. Lampy sodowe emituj¹ œwiat³o monochromatyczne o barwie ¿ó³tej, co za-
pewnia dobr¹ widocznoœæ nawet w trudnych warunkach, np. we mgle. Zale¿nie od typu maj¹ trwa³oœæ
10000– 24000 godzin.
Żarówki
z odbłyśnikiem
Żarówki
halogenowe
Świetlówki
Świetlówki
kompaktowe
Lampy rtęciowe
Lampy sodowe
Oświetlenie wewnętrzne
Liczba obwodów oœwietleniowych mo¿e byæ ró¿na, w domach jednorodzinnych zaleca siê jednak instalowaæ
przynajmniej dwa obwody na ka¿dej kondygnacji (czêsto ich liczba jest o wiele wiêksza); wtedy przy przepa-
leniu bezpiecznika nie gaœnie œwiat³o na ca³ym piêtrze. Instalacja oœwietleniowa w pokojach powinna umo¿li-
wiaæ w³¹czanie i wy³¹czanie przy pomocy wy³¹czników wieloobwodowych.
Punkty œwietlne
s¹ to wyprowadzenia przewodów elektrycznych do opraw oœwietleniowych sufitowych i
œciennych oraz do gniazd wtykowych. Liczbê punktów œwietlnych w danym pomieszczeniu ustala siê w za-
le¿noœci od jego wielkoœci oraz indywidualnych potrzeb. Jeden punkt œwietlny sufitowy w pokoju (jak to by³o
czêsto przyjmowane dawniej) nie zapewnia odpowiedniego oœwietlenia, szczególnie w przypadku wiêkszych
pomieszczeñ. Najkorzystniejsze jest oœwietlenie wielopunktowe, w którym ka¿dy punkt obs³uguje okreœlon¹
strefê funkcjonaln¹.
ogólne
, którego celem jest rozproszenie mroku; stosuje siê lampy i kinkiety kieruj¹ce œwiat³o na œciany i
sufit,
402
INFORMATOR RYNKOWY BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO 2003
INSTALACJE
Oœwietlenie wewnêtrzne mo¿na podzieliæ na:
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Jmcweb.org Booking

Darmowy hosting zapewnia PRV.PL